De bijna menselijk aandoende periodes van wapenstilstand op meerdere plaatsen aan beide kanten van het front tijdens dit gruwelijke bloedbad zijn een uitzondering op de regel.

Het Britse leger aan het front ten zuiden van Ieper bij het kanaal van La Bassée bestaat eind december 1914 uit resten van eenheden die tijdens de Eerste Slag bij Ieper in november verslagen zijn. De zeer primitieve levensomstandigheden in de loopgraven zijn uiterst beproevend in de winterse kou met de regen die al gauw voor plassen op de laagste plekken zorgt.

Het niemandsland van slechts enkele tientallen meters in deze zone van het front veroorzaakt een vreemd soort verwantschap tussen de vijanden: ze zien elkaar niet, maar horen elkaar en soms waaien keukenluchtjes over. De uiterst primitieve levensomstandigheden waaraan de soldaten in deze eerste oorlogswinter blootgesteld zijn, roepen een wederzijds respect op, ondanks het feit dat elk hoofd dat boven de borstwering uitsteekt bloot staat aan de kogels van scherpschutters.

Het opperbevel is zich goed bewust van deze situatie die zou kunnen leiden tot onverschilligheid onder de strijdkrachten en het starten van toekomstige offensieven zou kunnen schaden.

Beperkte, maar bloedige aanvallen rond Ieper en in Frans-Vlaanderen in de loop van december 1914 lopen in sommige zones uit op spontane wapenstilstand, met als hoofddoel het ophalen van doden en gewonden uit het niemandsland. Op 24 december zetten de Duitsers op veel punten op de borstwering van de loopgraven van de eerste linie kerstbomen met kaarsjes neer. Geleidelijk aan klinken de kerstliederen aan beide kanten en worden over en weer kerstwensen uitgewisseld. Op sommige plekken verlaten de mannen hun loopgraven om hun doden uit het niemandsland te halen. Dergelijke evenementen herhalen zich op grotere schaal op eerste Kerstdag.

In sommige gevallen begraven beide partijen hun doden gelijktijdig. Soms wisselen de soldaten cadeautjes en adressen uit. Op andere zones van het front woedt de oorlog gewoon door, voornamelijk door dienstdoende scherpschutters.

De Britten respecteren een korte wapenstilstand in Houplines, Bois-Grenier, Fromelles, Neuve-Chapelle, Richebourg-l'Avoué, evenals de Fransen rond Arras.

[literatuurverwijzing: Brown Malcolm and Seaton Shirley, Christmas Truce]

Yves Le Maner
Directeur van La Coupole,
Centrum voor Geschiedenis en Herinnering van de Nord–Pas-de-Calais

• The Christmas Truce (dedicated website)
• "The Christmas Truce in the Trenches, 1914" on www.greatwardifferent.com